ایران عصرقاجار به روایت عکاس آلمانی

مهندس و عکاس آلمانی یکی از ارزشمندترین مجموعه ها از ایران در عصر قاجار را عکاسی کرده است که اکنون منبع مهمی برای بررسی زندگی و زمانه مردم ایران در عصر حکومت قاجار است.ارنست هولتزر مهندس و عکاس آلمانی از عکاسان پیشگام نیمهٔ دوم قرن نوزدهم میلادی بود که در عصر حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار به ایران آمد و 20 سال از عمر خود را در اصفهان گذراند.هولتزر در ۷ ژانویهٔ ۱۸۳۵ در روستای "کلاینشمالکالدن" از توابع شهر تورینگن زاده شد. و در سال ۱۸۶۲ پس از آنکه به استخدام دولت انگلیس درآمد، مأمور شد به اصفهان برود و مدیریت تلگرافخانهٔ این شهر را برعهده بگیرد. او در دوران اقامت در اصفهان آنقدر مجذوب زندگی در این شهر شد که پس از پایان مأموریتش با یک دوربین عکاسی به اصفهان بازگشت. وی در بازگشت به ایران در ۱۸۷۰ با مریم حق‌نظر از ارمنیان ایران ازدواج کرد و در همین شهر زندگی خود را اغاز کرد.هولتزر کار عکاسی خود را از همین زمان آغاز کرد و مجموعه با ارزشی از اصفهان در عصر حکومت ضل السلطان شاهزاده قاجاری عکاسی کرد. عکس های او که به شمار هزار می رسد بیشتر مربوط به اصفهان و تعدادی نیز از قم و کاشان و تهران را در بر می گیرد. کتاب‌های"هزار جلوه زندگی" و "ارنست هولتسر، ایران در یکصدوسیزده سال پیش" در برگیرنده عکس هایی از این عکاس عهد قاجار است. در کنار عکس ها از او یادداشت هایی نیز درباره زندگی مردم، اداب و رسوم، پیشه‌ها در این عصر باقی مانده است. هولتسر در ۳ ژوئیهٔ ۱۹۱۱ در جلفای اصفهان درگذشت. عکس های زیر از مجموعه ارنست هولتزر است که در خبرگزاری مهر منتشر شده است. اولین عکس از این مجموعه تصویری از خود عکاس در پیری به همراه خانواده اش است.

 

جنگ‌جهانی اول؛ زنان و جنگ(1)

در جنگ جهانی اول که بیش از 10 میلیون نفر را به کام مرگ فرستاد و میلیون ها نفر را آواره کرد بیش از هرکس زنان قربانی سوء استفاده، بردگی و تجاوز قرار گرفتند.پس از شروع جنگ جهانی اول، زنان در کشورهایی که مورد تهاجم قرار گرفته بود به صف مدافعان کشور پیوستند. بسیاری از آنها در کشورهای درگیر جنگ در کنار مردان در خانه و کارخانه، سازمان های دولتی پشتیبانی جبهه ها بودند و گروهی دیگر داوطلبانه به یادگیری فنون نظامی پرداخته و به خط مقدم نبرد اعزام شدند.در حالی که هزاران زن نظامی در جبهه های نبرد جان خود را از دست می دادند بسیاری دیگر که زنده ماندند قربانی سوء استفاده و تجاوز می‌شدند. مورخان گزارشات بسیاری از تجاوز سربازان امپراتوری آلمان به زنان بلژیکی در جریان جنگ منتشر کرده اند که از آن به عنوان جنایت جنگی یاد می‌شود. در این میان جنگ، خانه و زندگی بسیاری از زنان را گرفت و آنان را آواره کرد. شمار زیادی نیز خانواده و همسر خود را از دست دادند و تا پایان عمر در سختی و تنگدستی گذراندند. در ادامه مرور آلبوم عکس های جنگ جهانی اول نگاهی می اندازیم به وضعیت زنان در جنگ جهانی اول.

امدادگر زن صلیب سرخ برای دودکردن یک سیگار به سرباز مجروح در جبهه فرانسه کمک می‌کند. سال 1918
 

اصفهان در عهد قاجار

 مجموعه ای دیده نشده از عکس های تاریخی عهد قاجار منتشر شد.این عکس ها که از یک مجموعه شخصی انتخاب و به نمایش درآمده است بناها، اماکن و زندگی مردم اصفهان در عهد قاجار را در برمی‌گیرد. اطلاعات و زیرنویسی درباره عکس ها ذکر نشده و و عکاس هیچیک از عکس‌ها نیز مشخص نیست.

 

جنگ‌جهانی‌اول؛ نبرد هوایی

نزدیک به یک دهه از اختراع هواپیما می‌گذشت که جنگ جهانی اول آغاز شد و باعث شد تا این صنعت با سرعت چشمگیری پیشرفت کند و در خدمت کشتار انسانها قرار گیرد.هشت سال پس از پرواز برادران رایت، ایتالیایی ها اولین کشوری بودند که از هواپیما برای مقاصد جنگی سود بردند. 23 اکتبر 1911 یک خلیان ایتالیایی در جریان جنگ ایتالیا و عثمانی، حین یک پرواز برفراز مواضع نیروهای عثمانی واقع در طرابلس لیبی، چند بمب دستی کوچک پرتاب کرد. در ابتدا بسیاری از نظامیان با استفاده از هواپیما در میدان نبرد مخالفت می کردند چرا که معتقد بودند صدای موتور هواپیما اسب‌ها را رم‌دهد و ترجیح می دادند برای شناسایی و دیده بانی از بالن یا کشتی هوایی استفاده کنند اما وقوع جنگ جهانی اول خیلی سریع استفاده از هواپیما را به نقطه قوت یک جبهه تبدیل کرد. وقتی در روز 28 ژوییه 1914 با اعلان جنگ امپراتوری اتریش – مجارستان به صربستان، جنگ جهانی اول آغاز شد، آلمان با دارا بودن 280 فروند هواپیما قدرت اول اروپا به شمار می رفت و پس از آن فرانسه و انگلیس قرار داشتند.در ابتدا هواپیماها بیشتر وظیفه دیدبانی و شناسایی داشتند و خلبان به همراه یک دیده‌بان بر فراز منطقه دشمن به پرواز درمی‌آمد این هواپیماها معمولا مجهز به یک دوربین عکاسی و یک اسلحه برای دیده‌بان بود.در همین سالها بود که ایده نصب یک مسلسل بر روی هواپیما مطرح شد؛ در نخستین گام پایه مسلسل روی بال هواپیما نصب و توسط خلبان شلیک می شد. اما خلبان تسلط کافی بر آن نداشت و هدفگیری با آن مشکل بود به علاوه تیرها معمولا با ملخ هواپیما هم برخورد می‌کرد.در آن سالها به کار بردن روش های ابداعی برای عبور دادن گلوله از ملخ هواپیما تا مدت‌ها به نقطه قوت یک جبهه بر دیگری تبدیل می‌شد. هواپیماهای یک نفره مسلح به مسلسل که هواپیمای پیشاهنگ (جنگده های امروزی) نامیده می شدند، برای محافظت از هواپیماهای شناسایی و بمب افکن خودی و سرنگون کردن هواپیماهای شناسایی و یا بمب افکن دشمن به پرواز درمی آمدند. پرواز با این نوع هواپیماها به مهارت و شهامت زیادی احتیاج داشت و بهترین خلبانانی که با این نوع پرواز می کردند به شهرت می‌رسیدند. بخش دیگری از عکس های آلبوم جنگ جهانی اول مربوط به نبرد هوایی در دو جبهه است که در زیر می بینید.

هواپیمای فرانسوی در حال گشت زنی در آسمان این کشور. سال 1918
 

جنگ جهانی اول؛ حیوانات جنگی

جنگ جهانی اول از یک سو عرصه استفاده از تکنولوژی های جدید برای کشتار و غلبه بر جبهه مقابل بود که پس از چند دهه به تکنولوژی های مرگبار جنگ جهانی دوم بدل شد و از سوی دیگر آخرین نبردهایی بود که به طور گسترده از حیوانات به عنوان ابزار جنگی در آن استفاده شد.استفاده از حیوانات از زمان آغاز جنگ ها در تاریخ بشری رواج داشته و حتی امروز نیز برخی از ارتش ها از موجودات زنده برای فعالیت های مختلفی از ردیابی بمب ها گرفته تا گشت زنی ساحلی استفاده می کنند اما شاید در هیچ یک از نبردها به گستردگی و تنوع جنگ جهانی اول از حیوانات در جبهه نبرد استفاده نشده است.استفاده از اسب، قاطر، شتر و فیل برای حمل بار و سرباز و سگ، کرم شب تاب، زنبورهای نیش دار، شیر دریایی، کبوتر نامه بر و بسیاری دیگر از انواع حیوانات برای خبر رسانی، امدادرسانی، جاسوسی، خنثی کردن مین یا ضربه زدن به جبهه مقابل در طول جنگ جهانی اول در تمام جبهه ها رواج داشته است. عکس های زیر در ادامه آلبوم جنگ جهانی اول به استفاده از حیوانات در جنگ جهانی می‌پردازد.

سرباز سواره نظام در حال گشت زنی؛ گرچه استفاده از اسب در آغاز جنگ در بیشتر جبهه ها صورت می گرفت اما با رواج یافتن استفاده از سیم خاردار، مسلسل و بمب هزینه استفاده از اسب در نبرد افزایش یافت.
 

جنگ‌جهانی‌اول؛ ماشین‌های کشتار(2)

جنگ جهانی اول بزرگترین نبردی بود که تا زمان خود سلاح های مرگبار جدید توانست در آن تا این اندازه انسان را کشته و زخمی کند.جنگ جهانی اول، نخستین نبردی بود که در آن طرفین درگیر با استفاده از سلاح های جدید بیش از 10 میلیون نفر را به کام مرگ فرستادند و بیش از 17 میلیون را زخمی کردند که همچنان یکی از خسارت‌بارترین جنگ های تاریخ به شمار می رود.با این حال بسیاری از مورخین معتقدند تلفات این نبرد عالم گیر می توانست خیلی بیش از این آمار باشد و آنچه باعث شد کشته ها از این رقم بالاتر نرود عدم دسترسی قدرت‌های درگیر به سلاح‌های مدرنی بود که در جنگ جهانی دوم به کار رفت.در این جنگ برای نخستین بار بسیاری سلاح های جنگی مدرن مانند تانک و نفربر زرهی در شکل ابتدائی خود به کار رفت و مقدمه ای برای ساخت ماشین های کشتار در جنگ جهانی دوم شد.از جنگ افزارهایی که در این مدت برای نخستین بار به کار گرفته شد به موارد دیگری چون پوشش خلبان مجهز به گرمکن برقی مخصوص پرواز در ارتفاعات بالا ویژه ارتش آلمان،‌ ماسک‌های پیشرفته ضد حملات شیمیایی،‌ تانک برقی- بنزینی سنگین مخصوص ارتش آلمان،‌ خمپاره‌انداز هوشمند بریتانیا با توانایی شلیک به محض مشاهده هواپیما، مسلسل‌های متحرک با قابلیت نصب روی موتورسیکلت، دوربین‌های پیشرفته با قابلیت تامین انرژی از طریق نفت و بنزین برای گرفتن عکس، محصولات الکترونیکی تولید شده در کارخانه لینکولن آمریکا مخصوص دید در شب، سیستم‌های ضدگلوله، کابل‌های مسی ضدگلوله و ضدقطع شدن مخصوص دستگاه تلفن، ماسک‌های ضدگاز و آمبولانس‌های ضدگلوله و مجهز به ایستگاه‌های رادیویی را می توان نام برد. در ادامه مرور آلبوم جنگ جهانی اول نگاهی می‌اندازیم به عکس‌های ادوات نظامی طرفین در جنگ جهانی اول.

خلبان آلمانی با پوشش الکتریکی گرم‌کننده برای پرواز در ارتفاع بالا
 

جنگ‌جهانی‌اول؛ ماشین‌های کشتار(1)

جنگ جهانی اول بزرگترین نبردی بود که تا زمان خود سلاح های مرگبار جدید توانست در آن تا این اندازه انسان را کشته و زخمی کند. جنگ جهانی اول، نخستین نبردی بود که در آن طرفین درگیر با استفاده از سلاح های جدید بیش از 10 میلیون نفر را به کام مرگ فرستادند و بیش از 17 میلیون را زخمی کردند که همچنان یکی از خسارت‌بارترین جنگ های تاریخ به شمار می رود.با این حال بسیاری از مورخین معتقدند تلفات این نبرد عالم گیر می توانست خیلی بیش از این آمار باشد و آنچه باعث شد کشته ها از این رقم بالاتر نرود عدم دسترسی قدرت‌های درگیر به سلاح‌های مدرنی بود که در جنگ جهانی دوم به کار رفت.در این جنگ برای نخستین بار بسیاری سلاح های جنگی مدرن مانند تانک و نفربر زرهی در شکل ابتدائی خود به کار رفت و مقدمه ای برای ساخت ماشین های کشتار در جنگ جهانی دوم شد.از جنگ افزارهایی که در این مدت برای نخستین بار به کار گرفته شد به موارد دیگری چون پوشش خلبان مجهز به گرمکن برقی مخصوص پرواز در ارتفاعات بالا ویژه ارتش آلمان،‌ ماسک‌های پیشرفته ضد حملات شیمیایی،‌ تانک برقی- بنزینی سنگین مخصوص ارتش آلمان،‌ خمپاره‌انداز هوشمند بریتانیا با توانایی شلیک به محض مشاهده هواپیما، مسلسل‌های متحرک با قابلیت نصب روی موتورسیکلت، دوربین‌های پیشرفته با قابلیت تامین انرژی از طریق نفت و بنزین برای گرفتن عکس، محصولات الکترونیکی تولید شده در کارخانه لینکولن آمریکا مخصوص دید در شب، سیستم‌های ضدگلوله، کابل‌های مسی ضدگلوله و ضدقطع شدن مخصوص دستگاه تلفن، ماسک‌های ضدگاز و آمبولانس‌های ضدگلوله و مجهز به ایستگاه‌های رادیویی را می توان نام برد. در ادامه مرور آلبوم جنگ جهانی اول نگاهی می‌اندازیم به عکس‌های ادوات نظامی طرفین در جنگ جهانی اول.

جنگ افزار امریکایی ها برای ردیابی صوتی و استراق صمع هوایی موسوم به "صدایاب"؛ این سیستم چند شیپور بزرگ داشت که روی یک ارابه نصب شده بود و از این طریق امکان حمل آن در مراکز مختلف فراهم می‌شد. سر شیپورهای بزرگ رو به آسمان بود و آن‌ها گیرنده صوتی بسیار قوی داشتند که کوچکترین صدا در دورترین نقاط را هم شناسایی می‌کردند و فرمانده مربوطه که با هدفون در کنار دستگاه نشسته بود این صداها را تشخیص می‌داد. این دستگاه همچنین نشان می‌داد که هواپیمای دشمن از چه جهتی در حرکت است و در چه مکانی قرار دارد. توسعه همین فناوری موجب شد تا در دهه 1940 برای نخستین بار سیستمی به اسم "رادار" اختراع شود.
 

جنگ‌جهانی‌اول،جبهه غرب(2)

گرچه جنگ جهانی اول تقریبا بسیاری از کشورهای جهان را درگیر تخاصم کرد اما نبرد اصلی در دو نقطه جریان داشت اروپا و اقیانوس آتلانتیک شمالی.جنگ جهانی اول در دو جبهه اصلی یعنی جبهه غرب که در آن فرانسه و انگلیس با آلمان درگیر بودند و جبهه شرق که محل رویارویی آلمان و روس بود جریان داشت و همین دو جبهه سرنوشت جنگ را تعیین می کردند.در جبهه غرب، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها، آلمان‌ها را در نبرد "مارن" متوقف کردند و در پی آن هر دو جناح در این منطقه تثبیت و تحکیم شدند و علی رغم برخی نبردهای دیگر همچون نبرد "وردن" و نبرد "سم"، جبهه غرب به بن بست رسید.این بن بست در جبهه غرب تا تهاجم آلمان به زیر دریایی‌ها که زمینه ورود امریکا به صحنه نبرد را فراهم کرد ادامه داشت و پس از آن با کمک نیروی دریایی آمریکا محاصره دریای بریتانیا توسط زیر دریایی‌های آلمانی در هم شکست و روند جنگ تغییر کرد.در ماه مارس 1918 آلمان تهاجم نهایی خود را در جبهه غرب آغاز کرد که نیروهای متحدین آن را در هم شکستند و به تدریج آن را از فرانسه عقب راندند. این روند سبب شد در پاییز 1918 آلمان از سرکوبی حمله متحدین ناتوان شده و با ترک مخاصمه موافقت کند. سری دوم عکس های آلبوم جنگ جهانی اول به نبرد در جبهه غرب مربوط می‌شود.

تلی از پوکه بمب‌هایی که به سمت جبهه آلمان پرتاب شده جایی در نزدیکی خط مقدم

 

جنگ‌جهانی‌اول؛ جبهه غرب

گرچه جنگ جهانی اول تقریبا بسیاری از کشورهای جهان را درگیر تخاصم کرد اما نبرد اصلی در دو نقطه جریان داشت اروپا و اقیانوس آتلانتیک شمالی.جنگ جهانی اول در دو جبهه اصلی یعنی جبهه غرب که در آن فرانسه و انگلیس با آلمان درگیر بودند و جبهه شرق که محل رویارویی آلمان و روس بود در جریان بود و همین دو جبهه سرنوشت جنگ را تعیین می کردند.در جبهه غرب، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها، آلمان‌ها را در نبرد "مارن" متوقف کردند و در پی آن هر دو جناح در این منطقه تثبیت و تحکیم شدند و علی رغم برخی نبردهای دیگر همچون نبرد "وردن" و نبرد "سم"، جبهه غرب به بن بست رسید.این بن بست در جبهه غرب تا تهاجم آلمان به زیر دریایی‌ها که زمینه ورود امریکا به صحنه نبرد را فراهم کرد ادامه داشت و پس از آن با کمک نیروی دریایی آمریکا محاصره دریای بریتانیا توسط زیر دریایی‌های آلمانی در هم شکست و روند جنگ تغییر کرد.در ماه مارس 1918 آلمان تهاجم نهایی خود را در جبهه غرب آغاز کرد که نیروهای متحدین آن را در هم شکستند و به تدریج آن را از فرانسه عقب راندند. این روند سبب شد در پاییز 1918 آلمان از سرکوبی حمله متحدین ناتوان شده و با ترک مخاصمه موافقت کند. سری دوم عکس های آلبوم جنگ جهانی اول به نبرد در جبهه غرب مربوط می‌شود.

بمباران کلیسای جامع "ریمز" در فرانسه؛ نیروهای آلمان به فرماندهی "اریش فون فالکن هاین" تا مرز پاریس پیشروی کردند و "جوزف جفری" فرمانده ارتش فرانسه فرمان حمله عمومی داد. سپتامبر 1914
 

جنجال بر سر «عقاب» جنگ جهانی

درگیری بر سر «عقاب برنز» به جا مانده از دوران جنگ جهانی دوم در اروگوئه همچنان موضوع داغ مردم این کشور بوده و به عنوان مسئله‌ای جنجالی در بین آن‌ها به شمار می‌رود.به گزارش کورئو دل اورینوکو، پس از پایان جنگ جهانی دوم آثار فراوانی از سلاح و وسایل جنگی در کشورهای تحت تأثیر این جنگ به جا مانده است.«عقاب برنز» جسمی با بیش از 4 تن وزن و 2 متر طول به همراه تصویر صلیب شکسته نازی‌ها به عنوان یکی از همین آثار باقی مانده به شمار می‌رود.