طبیعت پاییزی قلعه بابک خرمدین

طبیعت پاییزی قلعه بابک در استان آذربایجان شرقی

 

گزارش عکاس«چه‌گوارا» از سفرِ ایران

رنه بری، عکاس سوئیسی که به خاطر عکاسی از چه گوارا و پابلو پیکاسو در جهان شناخته شده است دو روز پیش در اثر ابتلا به سرطان در زوریخ درگذشت. رنه بری عکاس بسیاری از معروف ترین پرتره های شخصیت های سیاسی و هنری قرن بیستم کار خود را در ۱۳ سالگی با عکاسی از وینستون چرچیل، نخست وزیر وقت بریتانیا که به سوئیس سفر کرده بود، آغاز کرد.بری در سال 1933 در زوریخ به دنیا آمد و پس از تحصیل در مدرسه هنر این شهر در یکی از فیلم‌های والت دیزنی دستیار فیلمبردار شد. او پس از آن عکاسی را با جدیت دنبال کرد و برای نشریاتی چون لایف، نیویورک تایمز و پاری ماچ عکاسی می‌کرد تا اینکه در سال 1955 به عضویت آژانس مگنوم در آمد.اما آنچه موجب شهرت بری شد در سفر او در سال 1963 به کوبا اتفاق افتاد؛ او در این سفر از یکی از مشهورترین چهره های قرن یعنی ارنستو چه گوارا عکاسی کرد. او که برای همراهی با خبرنگار مجله آمریکایی برای مصاحبه با چه گوارا به هاوانا رفته بود در طول شش ساعت مصاحبه معروف ترین عکس ها از چه را عکاسی کرد.او پس از آن از چهره های دیگری چون فیدل کاسترو، پابلو پیکاسو و لو کوبوزیه معمار سوئیسی نیز عکاسی کرد که بر شهرت او در عکاسی افزود.با این وجود شاید کمتر کسی بداند که این عکاس مشهور پیشتر در سال 1960 میلادی برای عکاسی به ایران آمد و چند روزی را نیز میهمان خاندان پهلوی در تهران بود. به روایت عکس های برجا مانده از این سفر او در مدت اقامت خود در ایران که همزمان با تولد پسر شاه مخلوع بود توانست اولین عکس ها از پسر شاه و فرح دیبا را در بیمارستان عکاسی کند. گرچه مجموعه عکس های او بیشتر از شاه و دربار و مراسم سلطنتی است اما معدودی عکس از مردم و خیابان‌های تهران و نیز سفرش به بندر عباس و خوزستان در آن به چشم می خورد.

گفته می شود از رنه بری بیش از ۳۰ هزار قطعه عکس برجا مانده که اکنون در موزه الیزه در لوزان نگهداری می‌شود.

رستوران در فضای باز در حاشیه تهران

 

کودکان در جنگ تحمیلی

با آغاز بمباران شهرها توسط رژیم صدام کودکان برخی در زیر آوارها شهید و زخمی شدند، بسیاری پدر یا مادر خود را از دست دادند و برخی نیز داوطلبانه با حضور در جبهه به استقبال شهادت رفتند. تعداد زیادی از عکس های برجا مانده از دوران جنگ تحمیلی به کودکانی مربوط می‌شود که در آن دوران زیر آتش جنگ بزرگ می شدند و خاطرات کودکیشان با آتش خمپاره و صدای موشک ها همراه می‌شد.کودکان جنگ یکی از قربانیان اصلی تجاوز ارتش صدام به خاک ایران بودند و بسیاری از آنها در اثر بمباران موشک های صدام شهید و مجروح می شدند و یا خانواده خود را از دست می دادند و خیلی زود از نعمت پدر یا مادر محروم می شدند.در این میان کودکانی هم بودند که با وجود سن کم داوطلبانه به جمع رزمندگان می پیوستند و به استقبال شهادت می رفتند. گرچه حسین فهمیده در این میان مشهور تر از دیگران است اما کودکان و نوجوانان دیگری نیز در جنگ حضور داشتند که پابه پای رزمندگان جنگیدند و به شهادت رسیدند. شهدایی چون بهنام محمدی15 ساله، علیرضا جوزی 15ساله، محمدحسین ذوالفقاری 12ساله، مهرداد عزیزالهی 14ساله، سعید طوقانی 15ساله، رضا دخیلی 14ساله، علی جرایه 12 ساله و سید یحیی عابدی کم سن ترین شهید پاسدار که در 15 سالگی به عضویت رسمی سپاه درآمد از همین دست هستند.

نقاشی کودکان. عکاس: امیر علی جوادیان

 

شارل دوگل در تهران

"مارشال دوگل" بی‌شک نام‌دارترین رئیس‌جمهور فرانسه در قرن بیستم بود. افسری میهن‌پرست که پرچم مقاومت ملتش را در سیاه‌ترین شب تاریخ فرانسه، بر دوش گرفته و تا دمیدن صبح امید از پای ننشست. بعد از پایان جنگ ویران‌گر، "ژنرال پتن" که داغ ننگ همکاری با مهاجمان نازی بر پیشانی داشت، محاکمه شد و دوگل قهرمان، به ریاست‌جمهوری فرانسه رسید. بااین‌حال، کارنامه‌ی سیاسی او ـ هم‌چون هر سیاست‌مدار دیگری ـ خالی از خطا نبود. از آن‌ جمله، عملکرد ژنرال در الجزایر. ژنرال دوگل، اواخر مهر سال 1342، سفری به ایران داشت. سفری که با استقبال مقامات دربار و نیز مردم مواجه شد. مردم تهران، از رفتار دوستانه و خلاف عرف دیپلماتیک دوگل که دراثنای عبور از خیابان‌های شهر از خودروی خود پیاده می‌شد و بدون ملاحظه تدابیر امنیتی به میان مردم می‌رفت، آنان را در آغوش می‌گرفت، شگفت‌زده شده بودند.

 

جشن های 2500 ساله

چهل و سه سال پیش در چنین روزهایی محمدرضا پهلوی در تدارک جشنی بود که در آن تاریخ به عنوان گرانترین و مجلل‌ترین میهمانی جهان شناخته می‌شد. در 20 مهرماه 1350 محمدرضا پهلوی با هدف بزرگداشت 25 قرن حکومت پادشاهی در ایران جشنی برگزار کرد که با بیش از سیصد میلیون دلار هزینه گرانترین و مجلل ترین جشن زمان خود بود.جشن های 2500 ساله شاهنشاهی در حالی با صرف هزینه های گزاف انجام می شد که در همان تاریخ متجاوز از نیمی از جمعیت کشور در روستاها و حومه شهرهای بزرگ در فقر و فلاکت زندگی می‌کردند و بسیاری در داخل و خارج شاه را به خاطر این ولخرجی بی مورد مورد انتقاد قرار دادند.مراسم با قرائت خطابه محمدرضا پهلوی در برابر مقبره کوروش هخامنشی در پاسارگاد آغاز می‌شد و رؤسای جمهور، پادشاهان‌، نخست وزیران و هیأتهای بلندپایه بیش از یکصد کشور جهان سالگرد حکومت پادشاهی ایران را جشن می گرفتند. صدها نوع غذا و نوشیدنی‌های سفارشی ازخارج کشور وارد شده وخیابان‌های تهران و دیگر شهرها چراغانی شده، رژه نمونه سربازان سواره و پیاده نظام مربوط به دوره‌های مختلف سلسله پادشاهی‌، مهمترین وجه ظاهری این جشن‌ها بود.ویلیام شوکراس نویسنده کتاب «آخرین سفر شاه» در بخشی از کتاب خود پیرامون اقدامات شاه به بیان جزئیاتی از این میهمانی مجلل پرداخته و آن را یکی از عوامل افزایش نارضایتی علیه سلطنت و وقوع انقلاب اسلامی دانسته است.به روایت شوکراس در دشت خاکی خشک و مرتفع تخت جمشید اردوگاهی مرکب از خیمه‌های گران بها به وسیله «ژانسن» دکوراتور فرانسوی برپا شد و آرایشگران طراز اول از سالن‌های کارینا والکساندر پاریس به تخت جمشید پرواز کردند. «الیزابت آردن‌"» یک نوع کرم صورت تولید کرد که نام آن را «فرح‌» گذاشت تا در جعبه‌های مخصوص به میهمانان هدیه شود.«باکارا» گیلاس پایه دار کریستال طراحی کرد، «سرالین‌» جایگاه میهمانان را روی سفال‌های قرن پنجم پیش از میلاد ساخت‌. «رابرت هاویلند» فنجان و نعلبکی‌هایی ساخت که فقط یک بار مورد مصرف میهمانان قرار گرفت‌... «لان ون‌» اونیفورم‌های جدیدی برای کارمندان دربار تهیه کرد که نیم تنه آن به طرز شکیل ولی نه زننده با بیش از یک و نیم کیلو نخ طلا دوخته شده بود. دوختن هر یک از این اونیفورم‌ها، نزدیک به 500ساعت کار لازم داشت‌. غذاهای ضیافت تخت جمشید را نیز رستوران «ماکسیم‌» تهیه می‌کرد.بنا به نوشته شوکراس صورت غذای ضیافت شام جشن با مرکب سیاه روی صفحات پوست آهو نقش شد و با یک ریسمان تابیده طلایی بصورت یک کتاب کوچک باجلد ابریشمی آبی و طلایی صحافی شد. تخم بلدرچین با مروارید دریای خزر، ته دم خرچنگ با سس «نانتوآ»، خوراک پشت بازوی بره سرخ شده همچنین خوراک طاووس به سبک شاهنشاهی با سالاد مخلوط طبق سلیقه «الکساندر دوما» برخی از غذاهایی بود که در این مراسم سرو می شد.

میهمانی مجلل شاه از آن جهت که جنبه تبلیغاتی برای سیستم سلطنتی داشت از بازتاب رسانه‌ای قابل توجهی نیز برخوردار بود و به همین خاطر 600 روزنامه نگار و عکاس خبری در آن تاریخ میهمان ایران بودند تا پوشش خبری مراسم را انجام دهند. عکاسان مشهوری چون هوبرت لی کامپیون، الیوت ارویت، برونو باربی، ریموند دی پاردون، ژیل پرس و عباس عطار نام هایی بودند که برای پوشش تصویری مراسم دعوت شدند.تاکنون عکس های بسیاری از این مراسم پر زرق و برق منتشر شده که برخی مربوط به همین عکاسان هستند. در گزارش مصور زیر عکس های دو تن از این عکاسان انتخاب شده است. عکس های رنگی که از برونو باربی است و عکس های سیاه و سفید که توسط عباس عطار عکاسی شده است. عکس ها با کنفرانس خبری محمدرضا شاه درباره برگزاری جشن آغاز می‌شود و در ادامه ورود وی به شیراز، مراسم رژه سربازان با لباس ادوار مختلف تاریخ، ضیافت اصلی و حضور میهمانان از کشورهای مختلف را در بر می گیرد.

مظفرالدین شاه و شکار پلنگ

شکار در میان شاهان ایران از گذشته نوعی نشان دادن کفایت و اقتدار شاهانه بود و به همین خاطر هرچه شکار قدرتمندتر، اقتدار شاه را بیشتر نشان می داد.شکار در میان شاهان قاجار مانند سلاطین گذشته نه تنها رایج بود که برای دوتن از آنان یعنی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه اهمیت ویژه ای داشت. در گزارش تصویری ناصرالدین شاه شکارچی عکس های برجامانده از شکار ناصرالدین شاه را دیدید. اما فرزند او نیز به راه پدر ادامه داد و مانند او گاه و بی گاه به دشت لار و دوشان تپه می‌رفت و شکار می کرد. از عکس های برجا مانده از مظفرالدین شاه اینطور بر می آید که او بیشتر از زدن قوچ و آهو به شکار یکی از درنده ترین حیوانات زیست بودم ایران علاقمند بوده است؛ یعنی پلنگ و یوزپلنگ.گرچه اکنون بسیاری از گونه های حیوانات وحشی در تهران در خطر انقراض قرار دارند یا حتی منقرض شده اند اما تهران در دوره قاجار با توجه به محصور بودن در کوههای البرز در شمال و دشتهایی چون ورامین در جنوب و همچنین مراتع و صیدگاههای وسیع شرقی آن از مناطق نادری به حساب می‌آمد که مرکز زیست جانورانی چون کفتار، گرگ، شغال، روباه، خرس، قوچ، آهو، پلنگ و یوزپلنگ بود و به همین خاطر شاهان قاجار برای نشان دادن قوت تیر خود چندان از پایتخت دور نمی شدند.گفته می شود منطقه دوشان‌ تپه یکی از مناطقی بود که پلنگ در آن زیاد وجود داشت و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه زیاد برای شکار در آن اردو می زدند. شکار پلنگ اوج قدرت و کفایت شاه در آن زمان را نشان می داد و عجیب نیست که مظفرالدین شاه که بیشتر عمر شاهی خود را بیمار و رنجور بود شکار یوزپلنگ را برای نشان دادن سلامتی خود انتخاب می کرد.اهمیت شکار یوزپلنگ و پلنگ آنقدر زیاد بود که گاه اخبار آن در روزنامه ها نیز منتشر می شد. در روزنامه شرف در ربیع‌الاول 1302قمری که گزارشی از سفر اخیر و شکار ناصرالدین شاه نوشته آمده است: کوههای قرق دوشان تپه و جاجرود به واسطه بسیاری شکار، پلنگ زیاد دارد، چنانکه بندگان اعلیحضرت قوی شوکت اقدس همایون شاهنشاهی خلدالله ملکه و دولته تاکنون به مرور قریب بیست پلنگ در این شکارگاه به دست مبارک صید فرموده‌اند. از جمله روز بیست و یکم ربیع‌الاول که موکب همایونی تشریف فرمای دوشان‌تپه گردید، یک پلنگ به دست مبارک صید شد و چند نفر را هم زخمی کرد. باز به فاصلۀ سه روز دیگر که روز بیست و چهارم همین ماه بود، بندگان همایون شهریاری تشریف فرمای دوشان‌تپه شدند. در حالتی که برف به شدت می‌بارید و هوای در نهایت سردی بود، پلنگی پدید آمد، فوراً صید دست همایون گردید و چند تیر گلوله به دست مبارک به او زدند تا از پای درآمد. چون پلنگی بسیار قوی عظیم‌الجثه بود، که تاکنون چنین پلنگی دیده نشده بود، لهذا صورت آن ره به عینه از روی جثه و لاشه آن ساخته و در این روزنامه شریفه به طبع رسید و این پلنگ از سر تا دمش به قدر سه ذرع است.

 از عکس های معدودی که از مظفرالدین شاه در شکار برجامانده تعداد قابل توجهی از آن به شکار پلنگ و یوزپلنگ مربوط می شود که در حالت ایستاده بالای سر حیوان یا در حالی که نشسته و خنجری در دست به بدن حیوان ضربه می زند، گرفته شده است. عکس ها فاقد زیرنویس هستند و به همین خاطر عکاس آنها نامعلوم است.

 

ناصرالدین شاه شکارچی

شکار در ایران قدمت بسیاری دارد و پیشینه شاهان شکارچی که قدرت و کفایت خود را با کشتن حیوانات به زیر دستان خود نشان می دادند به دوران باستان باز می گردد. در ایران باستان سواری، تیر انداختن و شکار کردن از محاسن شاهان برشمرده می شد و برخی از معروف‌‌ترین سلاطین ایران مانند کوروش و داریوش هخامنشی، اردوان اول اشکانی، انوشیروان عادل، قباد، بهرام گور، خسرو پرویز و یزدگرد سوم ساسانی، شکارچی های ماهری بودند که از هریک قصه ها درباره شکار کردن روایت شده است.در روزگار نه چندان دور و در عهد قاجار نیز شاهان به شکار توجه ویژه ای داشتند و فتحعلی شاه قاجار علی رغم جنگ هایی که در آن زمان با عثمانی داشت عباس میرزا را به میدان کارزار می فرستاد و خود شکارگاه را انتخاب می کرد.این علاقه بعدها به تمامی به نواده او ناصرالدین شاه منتقل شد و نقل است که او از هیچ فرصتی برای رفتن به شکار دریغ نمی کرد. ناصرالدین شاه چندین ماه از سال را با وجود مشکلات و خطرات آن زمان در سفر و شکار می‌گذرانید و بسیاری از کارگزاران حکومتی که چندان علاقه و شاید بنیه أی برای این کار نداشتند با خود همراه می‌کرد که حتی‌گاه به مرگ برخی از آنان که از لحاظ سنی فرتوت بودند منجر می‌شد. چنان که عین الملک که مورد محبت شاه بود در منطقه کن در شمال غربی تهران در حین شکار شاهانه جان داد که موجب تکدر خاطر شاه را فراهم کرد به طوری که از آن سال دیگر برای شکار به کن نرفت.در آن سال ها شکار در سراسر مملکت برای همه مجاز بود به استثناء شکارگاههای سلطنتی که در مجاورت پایتخت بود و تحت حفاظت شکاربانان قرار داشت. این شکاربانان طبق معمول در قبال گرفتن رشوه شکارچیان را بدان مناطق راه می‌دادند.مراکز شکار اطراف تهران عبارت بودند از کن، دوشان تپه، دره لار، شهرستانک و سرخه حصار و البته در مسافرتهای طولانی مناطق بسیاری از ایران در زمره مناطق قرق شده قرار می‌گرفتند. حیواناتی که شکار می‌شدند نیز عبارت بودند از کفتار، گرگ، شغال، روباه و دله، یوزپلنگ، سیاه گوش، شیر بدون یال خوزستان، پلنگ، خرس، قوچ و آهو و کل.وسایل شکار در این سفر‌ها به غیر از تفنگ سگ تازی بود که هیچ خرگوشی از دست او ایمن نبود و در شکارهای هوایی و پرندگان از باز و قوش تربیت شده استفاده می‌شد. حیوانات صید شده نیز با چاپارهای سریع السیر به صاحب منصبان و عالی مقامان حاضر در اردو و یا در شهر و همچنین سفارتخانه‌های اروپایی فرستاده می‌شد و همراه آن نامه أی از طرف می‌رشکار دربار فرستاده می‌شد که ضمن آن یادآوری می‌گردید که همه شکار‌ها به دست مبارک اعلیحضرت انجام گرفته است. 

در عکس های زیر که توسط عکاسان دربار گرفته شده و به درستی عکاس هر یک مشخص نیست اردوی‌های شاهی در دشت لار و دوشان تپه همراه با جمعی از درباریان و نزدیکان شاه نشان داده شده که به قصد شکار انجام گرفته است.

 

زندگی روزمره در بازار تبریز

بازارهای ایران، از قدیم تا به‌حال فضاهایی برای زندگی، گذران زمان، اوقات فراغت، کاسبی و بسیاری کارکردهای دیگر بود‌ه‌اند که این تنوع کارکردی به غنای این فضاها افزوده است.بازار تبریز، با حفظ صورت و سازوکارهایی سنتی و ایجاد فضایی برای زندگی رومزه در ابعاد مختلف آن، یکی از فضاهایی است که زندگی قشری از مردم ایران را به تصویر می‌کشد. این مکان‌ها پس از سال‌ها نه تنها از میان نرفته‌اند، بلکه با حفظ کارکردهایشان همچنان نقشی مهم و کلیدی را در شهرهای مختلف ایران ایفا می‌کنند. تصاویر که توسط علی حق‌دوست در خبرگزاری مهر منتشر شده‌اند، بازار تبریز و روزمرگی در آن را به زیبایی به تصویر می‌کشد.

 

تاجگذاری محمدعلی شاه قاجار

بیش از یکصد و یازده سال پیش در چنین روزهای محدعلی شاه فرزند مظفرالدین شاه و دشمن خونی مشروطیت در تهران تاج گذاری کرد.محمدعلی شاه در چهاردهم ذی‌الحجه سال 1324 هجری قمری و پس از مرگ مظفرالدین شاه که 4 روز پس از امضای فرمان مشروطیت اتفاق افتاد طی مراسمی رسماً تاجگذاری کرد و به عنوان ششمین شاه قاجار بر تخت سلطنت نشست.گفته می شود به دستور وی هیچ‌ یک از نمایندگان مجلس شورای ملی به مراسم تاجگذاری دعوت نشدند تا از ابتدا موضع خصمانه اش درباره مشروطیت را نشان دهد. وی همچنین زمانی که حکم سلطنت مشروطه را نزدش آوردند از امضای آن خودداری کرد و حتی از امضا کردن متمّم قانون اساسی هم خودداری می کرد اما با اعتراضات مردم به ناچار امضا کرد.وی با اینکه یک سال پس از رسیدن به قدرت در مجلس شورای ملی سوگند وفاداری به مشروطه یاد کرد، اما کمتر از دو سال پس از تاجگذاری طی تلگرافی به تمامی ولایات و حکام با رد فعالیت مجلس اول تأکید کرد، این مجلس خلاف مشروطیت است و از این پس مخالفین را سرکوب خواهد کرد.محمدعلی شاه پس از آن با شدت و حدت بیشتری به ستیز با مشروطه ادامه داد و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بست و دستور به توپ بستن مجلس را صادر کرد. دوران حکومت محمدعلی شاه به «استبداد صغیر» مشهور است.با وجودی که در زمان محمدعلی شاه بیش از چندین دهه از عکاسی گذشته بود و عکاسی، هنری رایج در دربار به شمار می رفت اما از مراسم تاجگذاری و پس از آن دوران کوتاه پادشاهی محمدعلی شاه عکس کمی گرفته و برجا مانده است. در این میان یکی از مهمترین آنها مربوط به روز تاجگذاری است که با وجود کیفیت نه چندان مطلوب آن شاید تنها عکس گرفته شده در آن روز از شاه جدید قاجار باشد. در این میان انگشت شماری عکس نیز وجود دارد که شاه را پس از تاجگذاری نشان می‌دهد. عکس روز تاجگذاری به آنتوان سوریوگین نسبت داده شده و عکاسان دیگر عکس‌ها نامعلوم هستند.

 

تصاویر آثار ایرانی در موزه لوور فرانسه

ربازدیدترین موزه جهان در شهر پاریسِ فرانسه از سال ۱۷۹۳ میلادی تابکنون بسیاری از آثار مشهور جهان و ایران را در خود جای داده است. بیش از سی و پنج هزار اثر (۳۵٫۰۰۰) از سراسر دنیا به شیوه های مختلف درین موزه مشهور گردآوری شده است. اشیای مربوط به ایران عزیز در دو بخش تمدنهای شرق قدیم و هنر اسلامی جای گرفته است.

قدمت برخی از این آثار موزه لوور به هفت هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد و آثار زیبا و منحصر به فردی از تمدن های ایرانی، اسلامی از جمله سرستون تخت‌جمشید، شیر بالدار، دیوارهای رنگی منقوش به شیر و سربازان هخامنشی، لوح حمورابی و جام مارلیک گرفته تا تصویر شاهان بی کفایت قاجار و فرش و هنرهای ایران را در دوره اسلامی به نمایش می‌گذارد.